Mục tiêu của kế hoạch là phấn đấu thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng kém hiệu quả giai đoạn 2026 - 2030 với diện tích khoảng 38.500 ha (trong đó: đất trồng lúa 3.790 ha; đất trồng mía 7.660 ha; đất trồng sắn 7.745 ha; đất trồng điều 4.020 ha; đất trồng cao su 14.715 ha và chuyển đổi trên đất khác khoảng 570 ha).

Nông dân xã Ia Le chuyển diện tích đất hồ tiêu chết sang trồng bắp lấy hạt giống. Ảnh: Nguyễn Hồng (baogialai.com.vn)

Kế hoạch đặt ra yêu cầu chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa thường xuyên bị hạn và đất trồng mía, sắn, cao su, điều kém hiệu quả sang trồng rau, hoa, cây ăn quả, cây dược liệu, cây làm thức ăn cho chăn nuôi, cây trồng khác phải tạo ra giá trị sản xuất và hiệu quả kinh tế cao hơn trước khi chuyển đổi. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng phải trên cơ sở khai thác tiềm năng, lợi thế về điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của từng vùng, từng địa phương để đầu tư phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn, gắn với xây dựng mã số vùng trồng và công nghiệp chế biến, chế biến sâu, đa dạng sản phẩm, tạo ra những thương phẩm có giá trị gia tăng lớn, đảm bảo an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phải dựa trên cơ sở ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, đẩy mạnh sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, công nghệ mới tiên tiến, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, thân thiện với môi trường; hình thành các chuỗi giá trị gia tăng bền vững; từng bước tiếp cận, mở rộng thị trường trong và ngoài nước theo chuỗi giá trị sản phẩm gắn với Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) và thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh.

Để thực hiện được mục tiêu trên, UBND tỉnh đề ra 5 nhóm nhiệm vụ và giải pháp gồm: Tăng cường, đẩy mạnh công tác lãnh đạo, chỉ đạo, thông tin tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của việc tổ chức lại sản xuất trồng trọt đảm bảo hiệu quả, bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường; xác định vùng sản xuất và đầu tư kết cấu hạ tầng phục vụ các vùng sản xuất; tổ chức sản xuất; phát triển, nâng cao hiệu quả các hình thức tổ chức sản xuất và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách.

Nhiều nông dân chuyển đổi diện tích cây trồng kém hiệu quả sang trồng sầu riêng, mang lại giá trị kinh tế cao. Ảnh: N.D (baogialai.com.vn)

UBND tỉnh giao UBND các xã, phường trên cơ sở định hướng của tỉnh, các địa phương xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng kém hiệu quả trên địa bàn giai đoạn 2026 - 2030. Rà soát, xác định, lựa chọn cây trồng chuyển đổi phù hợp với tiềm năng, lợi thế của địa phương để tập trung đầu tư đẩy mạnh phát triển sản xuất (mỗi xã/phường cần xác định và ưu tiên trồng tập trung, lựa chọn 01 - 02 cây có lợi thế). Tuyên truyền, hướng dẫn, vận động nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tổ chức sản xuất bền vững, hiệu quả và tự nguyện tham gia các hình thức hợp tác liên kết, liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản với doanh nghiệp, hợp tác xã; đẩy mạnh tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Hướng dẫn các tổ chức, cá nhân phát triển vùng nguyên liệu; áp dụng đúng quy trình kỹ thuật thâm canh cho cây trồng; sản xuất theo chuỗi giá trị; hướng dẫn, vận động các tổ chức, cá nhân áp dụng quy trình sản xuất nông nghiệp tốt (VietGAP, GlobalGAP), nông nghiệp hữu cơ (Organic) và các tiêu chuẩn được chứng nhận,... đảm bảo sản phẩm nông sản đáp ứng yêu cầu chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu.

Cùng với đó, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, công nghệ sinh học, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp hữu cơ, đầu tư thâm canh, cơ giới hóa sản xuất, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật đối với cây trồng như: Sử dụng phân hữu cơ sinh học, thuốc bảo vệ thực vật sinh học, tưới tiết kiệm nước... nâng cao hiệu quả sản xuất, thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường sinh thái. Tổ chức thực hiện tốt việc lồng ghép nguồn vốn đầu tư từ chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình, dự án khác trên địa bàn để hỗ trợ, khuyến khích các tổ chức, cá nhân chuyển đổi cơ cấu cây trồng kém hiệu quả và đầu tư liên kết phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa tập trung, quy mô lớn, gắn với chế biến, bảo quản nông sản theo hình thức liên kết chuỗi giá trị bền vững. Chủ động, phối hợp với các đơn vị chuyên môn liên quan của Sở Nông nghiệp và Môi trường lựa chọn địa điểm xây dựng các mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng đảm bảo nâng cao hiệu quả sử dụng đất, nâng cao giá trị trên một đơn vị diện tích đất canh tác, phát huy lợi thế của địa phương và tổ chức sản xuất hiệu quả, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Sở Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan đầu mối hướng dẫn, theo dõi, đôn đốc triển khai thực hiện Kế hoạch; định kỳ hàng năm hoặc đột xuất tổng hợp, tham mưu UBND tỉnh theo quy định. Căn cứ tình hình thực tế của tỉnh, tham mưu UBND tỉnh xem xét, điều chỉnh Kế hoạch cho phù hợp với tình hình thực tế nhằm khai thác tối đa lợi thế về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội.

Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tham mưu UBND tỉnh xem xét, bố trí lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình, dự án để đẩy mạnh thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng kém hiệu quả trên địa bàn tỉnh. Đề xuất các cơ chế, chính sách và giải pháp khuyến khích, thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực chế biến các sản phẩm nông sản có thế mạnh của địa phương.

 Thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng,  nhiều người dân Hòa Hội đã mạnh dạn chuyển sang trồng lạc mang lại kinh tế cao hơn. Ảnh: Thế Vương (baogialai.com.vn)

Sở Công Thương phối hợp thực hiện việc quản lý chương trình, dự án phát triển công nghiệp chế biến nông sản gắn với cụm công nghiệp, các nhà máy, cơ sở chế biến phù hợp với quy hoạch phát triển vùng nguyên liệu và chế biến nông sản trên địa bàn tỉnh. Thu hút các doanh nghiệp đầu tư phát triển cơ sở sơ chế, chế biến, bảo quản và logistics nông sản, nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và đáp ứng yêu cầu thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Chủ trì triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, phát triển thương hiệu sản phẩm nông sản sau chuyển đổi. Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ số và triển khai chuyển đổi số trong thương mại nông sản, thúc đẩy giao dịch qua sàn thương mại điện tử, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm hiệu quả.

Giao Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường, cơ quan liên quan đề xuất, xây dựng các nhiệm vụ khoa học công nghệ phục vụ chuyển đổi cơ cấu cây trồng gắn với triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số Quốc gia. Hướng dẫn đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, thiết bị mới tiên tiến trong chế biến, phát triển vùng nguyên liệu cây trồng hàng hóa đạt chuẩn trên địa bàn tỉnh.

UBND tỉnh cũng đề nghị Binh đoàn 15 và các công ty cao su trên cơ sở định hướng của tỉnh, các đơn vị chủ động lập phương án chuyển đổi trình cấp thẩm quyền xem xét, phê duyệt theo đúng quy định trước khi tổ chức thực hiện việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên diện tích đất trồng cao su kém hiệu quả.

Đề nghị Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh chủ động, phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường; các sở, ban, ngành có liên quan và các địa phương triển khai Kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng kém hiệu quả trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2026 - 2030 có hiệu quả; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn và vận động đoàn viên, hội viên, nhân dân tham gia phát triển sản xuất nông sản hàng hóa theo tiêu chuẩn nông nghiệp tốt, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, đảm bảo an toàn thực phẩm; sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên và bảo vệ môi trường sinh thái; sản xuất có trách nhiệm với người tiêu dùng và xã hội,... để tạo sự đồng thuận, chung sức và quyết tâm cao trong tổ chức thực hiện./.